Tayvan depreme nasıl bu kadar hazırlıklı olabildi?

Tayvan’ın doğu kıyısındaki Hualien’de 7,2 büyüklüğündeki deprem meydana geldiğinde, yerel yetkili Chang Tung-yao, altı yıl önce benzer bir deprem yaşamış olduğundan tam olarak ne yapması gerektiğini biliyordu.

Chang, yerel saatle sabah 8’den hemen önce insanlar işe gitmeye hazırlanırken meydana gelen depremden sonraki iki saat içinde, yakınlardaki bir okulda ayarlanan acil durum barınağında 130’dan fazla kişinin geceyi geçirdiğini aktardı.

Mahalle muhtarı Chang, “Devlet kurumları ile sürekli temas halinde olmak önemliydi” dedi. Chang, 2018’de yedi kişinin hayatını kaybettiği 6,4 büyüklüğündeki depremden bu yana, yerel yetkililerin afete müdahale ve yardım için hükümet birimleri ve sivil toplum kuruluşlarıyla koordinasyonu güçlendirdiğini söyledi.

Bu kez yetkililer ve polis, Hualien şehrinin merkezinde hasar gören binalardan birini herhangi bir artçı sarsıntıda çökmeden tahliye etmek için birlikte çalıştı. Tayvan, iki tektonik levhanın birleşim noktasına yakın konumu nedeniyle sık sık depreme maruz kalıyor ve yer sarsıntıları çoğunlukla kırsal ve seyrek nüfuslu doğu kıyılarında yoğunlaşıyor. 

Bölge aynı zamanda engebeli dağları, kaplıca tesisleri ve sakin çiftlikleriyle turistlerin de ilgisini çekiyor. 2016 yılında Tayvan’ın güneyinde meydana gelen depremde 100’den fazla kişi hayatını kaybederken, 1999’da meydana gelen 7,3 büyüklüğündeki depremde 2 binden fazla kişi hayatını kaybetmişti.

21 Eylül’de meydana geldiği için genellikle ‘921 depremi’ olarak anılan 1999 depremi, hükümetin inşaat yasalarını gözden geçirmesi ve afet yönetimi yasalarını güçlendirmesinde tetikleyici oldu. 21 Eylül artık Tayvan çapında afet tatbikatları için belirlenmiş bir gün ve bu günde deprem ve tsunami gibi felaketler için insanların cep telefonlarına sahte uyarı mesajları gönderiliyor ve ada çevresindeki okullara tahliye tatbikatları yapılıyor.

Tayvan’da depreme dayanıklı yapı malzemeleri geliştiren Alfa Safe’i işleten yapı mühendisi Tai Yun-fa, bina yönetmeliklerinin sıkılaştırılmasının adanın felakete daha iyi hazırlanmasına yardımcı olduğunu ancak bazı geliştiricilerin hâlâ işin kolayına kaçtığını söyledi.

Uluslararası medyaya konuşan Tai “Geliştirme söz konusu olduğunda odak noktası hâlâ en düşük fiyattır, dolayısıyla bu durumda en iyi kaliteye sahip olamazsınız,” dedi. Hualien’de Hıristiyan bir grup olan Hardal Tohumu Misyonu’nun ilçe şubesinin müdür yardımcısı Donna Wu, 2018’deki kurtarma faaliyetlerinin kaotik olduğunu ve derslerini aldıklarını söyledi.

“Herkes aynı şeyi yapıyordu. Görevler koordineli değildi” diyen Wu “Bu sefer her grubun farklı görevi vardı” sözlerini kullandı. Tayvan’ın afetlerle mücadeleye hazırlanmak için başka bir zorlayıcı nedeni daha var. O da Tayvan’ı Pekin’in egemenlik iddialarına boyun eğmeye zorlamak için askeri ve siyasi baskıyı artıran Çin’den gelecek saldırı potansiyeli.

Cep telefonlarına gönderilen deprem alarm sistemi, hükümetin Çin’in yaklaşan bir hava saldırısına karşı uyarmak için kullanacağı sistemle aynı. Tayvan, doğal afetlere odaklanmak için her yıl Min’an sivil savunma tatbikatları düzenliyor, ancak geçen yıl bu tatbikat Çin saldırısı sonrasında nasıl hareket edileceğini de kapsıyordu.

2022’de faaliyete geçen ve iletişim ağlarının dayanıklılığını sağlama sorumluluğunu üstlenen Tayvan Dijital İşler Bakanlığı, başta internet hizmetleri olmak üzere ağların son depremden sonra büyük ölçüde etkilenmediğini bildirdi.

Tayvan şehirleri ve ilçelerinde, felaketlere anında müdahale etmeye hazır, günün 24 saati hazır bekleyen kurtarıcılar bulunuyor.

Örneğin, son depremin üzerinden bir saatten az süre geçtikten sonra güneydeki Kaohsiung kentindeki yönetim, kurtarma ekiplerini Hualien’e gitmek üzere seferber etti ve onları hava kuvvetleri tarafından gönderilmek üzere yakındaki Pingtung’daki hava üssüne yönlendirdi.

Bu ekipler, geçen yıl büyük bir depremle sarsılan Türkiye de dahil olmak üzere, dünya çapındaki diğer felaket bölgelerine düzenli olarak giderek, birçok ülke tarafından resmi olarak tanınmasa da ‘yumuşak güç’ diplomasisi sunuyor.

ABD’nin Tayvan’daki fiili büyükelçisi Sandra Oudkirk, Facebook’ta Tayvan halkına gönderdiği bir mesajda bu afet sonrası müdahale çalışmalarını överek “Tayvan, dünya çapındaki topluluklara başarılı bir afet önleme, afet yönetimi ve insani kurtarma modeli gösterdi” diye yazdı.